catalogues, brochures and greetings word

ITAKA

fragment nga romani

 

Shtatori erdhi dhe unë fillova të mendoja se me cilat piktura do paraqitesha në ekspozitën që në fund të tetorit do të hapja në Birmingham të Anglisë. Galeristi, Francis Godwin, sapo më kishte dërguar pamjet e sallave. Ishte në qendër të qytetit dhe me hapësira të mëdha e të larta ku, si çati, kishte një platformë xhami si kupolë kishe. Ishin vërtet mbresëlënëse ato që pashë. I shihja dhe mendoja pikturat e mia të varura mureve. Pllakatin te vendi përpara galerisë dhe vizitorët që do e mbushnin sallën.

Të enjten zbrita në atelie. Kisha kohë që nuk kisha qenë aty, qysh pas kthimit të pikturave nga Bukureshti, në mes të korrikut. Fillova të përzgjidhja pikturat. Hoqa nga raftet ato që mendova se mund t’i paraqisja. Disa nga cikli “Kujtime nga e ardhmja” si dhe “Shtëpia pranë detit” të cilën, fillimisht, e paraqita tek ekspozita “Midis Danubit dhe Nilit”, ku Lakis, me dorën time shtrënguar e sytë mbyllur, më tha: “Mos e harro nga u nise! Mos e harro Vlorën. Ajo do të ngelet Itaka jote.”

I ktheva përsëri pikturat e tjera te raftet dhe lashë vetëm atë përpara. Po e shihja me tjetër sy. Dëshiroja të hyja brenda blusë së saj. Brenda detit të madh të kujtimeve të mia. Nuk e dija akoma se cili kishte qenë shkaku i krijimit të asaj pikture.

Malli?

Nostalgjia?

Dëshira për të qenë atje?

Pranë asaj bluje.

Atyre dallgëve.

Asaj shkume që ato dallgë krijonin kur përplaseshin me shkëmbinjtë apo mos vallë kishin qenë kujtimet e vegjëlisë, kur im atë më tregonte për pikturat e mëdha me det e oqeane të Aiwasowski-t, piktorit të tij të dashur, ku marinarët luftonin dhëmbë për dhëmbë me stuhinë për të shpëtuar nga mbytja anijen e tyre. Nuk e dija se cili kishte qenë, por ajo pikturë pa figura e pa objekte, vetëm me artikulacione ngjyrash, u kishte pëlqyer të gjithëve.

Hapa CD Player-in dhe ngrita zërin. Ishte Beethoven. Ndenja një moment duke e dëgjuar. U ula në karrige. Sillja nëpër mendje momentet e ditëve pranë detit me sytë humbur nëpër blunë e pikturës.

Qëndrova në atë gjendje. Doja ta shihja muzikën e tij. Ajo muzikë më kishte frymëzuar kushedi sa herë. Ashtu si në fillimet e mia më kishin frymëzuar poezitë e Goethe-s, Rilke-s, Eichendorff-it kur shihja ato peizazhet e para maleve të Sankt Antonit, për t’i realizuar në piktura e grupuar nën titullin “Pikturoj në thellësi të dritës”.

Ndërsa këta tinguj, këto nota e partitura, m’i kishin shpënë imagjinatat diku tutje, matanë kufijve të reales, andej tutje, nga e ardhmja ime.

Mora telajon më të madhe që kisha dhe e shtriva në dysheme. E pashë nga sipër, pa ditur se ç’kisha ndërmend të bëja. Instinktivisht, pa mendje, mora bidonin me ngjyrë blu dhe e trazova me pak të bardhë. Fillova ta shpërndaja nëpër telajo. Nuk dija se ku, por diku në mes të saj. Afrova ngjyrat e tjera pranë vetes dhe pa e pasur mendjen se cilën mora të parën apo të dytën, fillova t’i trazoja me njëra-tjetrën, në një gjendje dehjeje të plotë.

Dëgjoja Beethoven-in dhe shpërndaja bojërat nëpër telajon e madhe. Diku bojëqielli e diku të gjelbra, diku të verdha e diku të kuqe dhe ndonjë njollë të zezë.

Qëndrova një moment në këmbë dhe po e shihja.

Mora pikturën “Shtëpia pranë detit” dhe u ngjita në shtëpi. Hoqa nga muri një që prej kohësh qëndronte varur në dhomën e ndenjjes dhe vendosa këtë. Fëmijët sapo kishin ardhur nga parku. U ula te kolltuku dhe fillova të shihja televizorin.

Zbrita përsëri në atelie.

Nuk më rrihej sipër. Mora penelin dhe fillova të vizatoja disa objekte brenda masës së madhe plot ngjyra. E ngjeva në blu dhe i hodha disa pika të zezë. Ishte shumë e thellë. Shtova pak të verdhë. Me penelin në dorë, qëndrova sipër telajos. E ula dorën dhe nuk e kuptova pse dora më krijoi një çelës. Jo si çelësat e zakonshëm të dyerve, por si çelësat e sirtarëve. Si ai i sirtarit të Melos, aty ku ai mbante kujtimet e tij.

Çudi e madhe, thashë me vete. Fillova ta shoh atë çelës. Mora furçën dhe pikturova një bravë. Me furçën tjetër krijova një patkua. As ato s’i mora vesh pse.

Çfarë ma orientoi dorën të krijoja ato objekte?

Përse më duhej ai çelës?

Cilën portë do hapja me të?

Te cila portë ishte ajo bravë?

Mbi cilën portë ishte vendosur ai patkua?

Ku do më shpinte ajo portë e hapur?

Shihja pikturën dhe s’dija t’u jepja përgjigje.

Beethoven vazhdonte me simfonitë e tij e unë, duke lëvizur penelin nëpër telajo, murmurisja, siç murmurit nëna ime herë pas here. Ajo në ato murmuritje fliste me Melon, i tregonte atij për mua, për Klarën e fëmijët.

Po unë me bojërat e mia, me kë murmurisja?

Me çelësin?

Me bravën?

Me patkoin?

Me portën që do hapja?

Me blunë?

Me Vlorën?

Me dallgët e detit të saj?

Timit?

M’u kujtua se edhe Beethoven nuk kishte dëgjuar. Madje, më të bukurën simfoni, atë të nëntën, e kishte kompozuar, por asnjëherë nuk e kishte dëgjuar kryeveprën e tij.

U ngjita përsëri sipër. E lashë pikturën të thahej. Nuk isha akoma i qartë. Doja të shkëputesha nga ajo simfoni e madhe ngjyrash. Nga ato tallaze detesh brenda saj.

Brenda meje.

U ngjita përsëri sipër.

Dera ishte hapur. Shokët e fëmijëve po iknin. Ishte kohë dreke.

Shkova te kompjuteri të shihja se mos vallë kishte ardhur ndonjë e-mail.

Më kishte dërguar Francis Godwin. Kërkonte të dinte sa piktura do të paraqisja si dhe ç’titull kishte ekspozita. Nuk më kishte shkuar mendja akoma tek titulli. Nuk i ktheva përgjigje.

U ula te kolltuku. Sytë më ngelën te piktura me tre gurët në detin e Vlorës. Te guri më i madh. Tek ai nga ku i vogël mësova të hidhesha me kokë në ujë. Edhe pse sapo ishim kthyer nga pushimet, doja të rikthehesha përsëri atje.

Në Vlorë.

Të rrija pranë detit. Pranë dallgëve. Pranë fëmijërisë sime.

U ktheva përsëri te kompjuteri.

“Më merr edhe mua te deti i Vlorës”. Ky ishte titulli që i vendosa ekspozitës. U çudita edhe vetë nga ajo që shkrova. Nuk e kisha menduar më parë. As që më kishte shkuar mendja atje. U krijua nëpër thellësitë e mia. Diku nëpër shkumën e dallgëve të kujtimeve të mia. Ashtu siç kisha krijuar edhe pikturën “Shtëpia pranë detit”.

Nga malli.

Nga nostalgjia.

Ashtu siç po krijoja këtë të renë. Me blu e bojëqielli. Me të gjelbra e të verdha. Me notat e Beethoven-it dhe murmuritjet e mia.

Zbrita poshtë.

Piktura ishte tharë. Diku boja shkëlqente nga drita që hynte nga dritaret. E shihja dhe nuk po dija ç’të bëja me të. Shihja çelësin, bravën, patkoin. Germa e fjalë të cilat nuk i dija as vetë se çfarë ishin.

Po më krijohej ideja se diçka i mungonte. U ula në karrige. Nëpër vesh më oshtiu Beethoven me Simfoninë e Nëntë. Sapo kishte filluar. Herbert von Karajan drejtonte orkestrën.

Në atelie erdhi Helena. U ul te karrigia. Më shikonte.

Mora një enë dhe derdha ngjyrë bojëqielli brenda saj. I hodha pak të verdhë dhe disa pika të bardhë. Fillova ta tundja dhe trazoja enën. U ngrita mbi karrige dhe shihja telajon nga sipër, duke menduar se ku do e hidhja. E ngrita dorën dhe e hodha bojën sipër. Fillimisht ajo iu drejtua tavanit dhe zbriti poshtë, duke u përplasur me telajon e shpërndarë brenda saj. Më pëlqeu njolla e madhe dhe rrembat e saj nëpër telajo.

“Poooo”, - bërtita fort nga gëzimi kur ndjeva se kishte qenë ajo njollë që i mungonte pikturës. Zëri im u bashkua me simfoninë si të ishte pjesa kulmore e saj.

Mora furçën e madhe në dorë dhe e ngjeva në bojëqielli. I hodha pak të bardhë dhe e trazova. U ngrita në këmbë. Fillova ta shkundja furçën nëpër telajo. Pikat po shpërndaheshin. Pa i orientuar se ku.

Pashë që edhe Helena po e tundte kokën sipas lëvizjes së dorës sime. Nga sipër-poshtë. Ashtu si Herbert von Karajan lëvizte baketën e dirigjentit dhe drejtonte orkestrën. E ngjeva furçën tjetër me pak të verdhë dhe fillova ta shkundja nëpër telajo. Më vonë me pak të zezë e të gjelbër. Nëpër telajo ishin shpërndarë pika, diku të vogla e diku më të mëdha, ngjyra-ngjyra. Ashtu siç shpërndaheshin pikat e ujit kur dallgët përplaseshin me shkëmbinjtë. Ashtu siç krijoheshin pikat kur i vogël, me të dyja duart, ngrija ujin sipër e rikthehej përsëri duke u përplasur me fytyrën time dhe sipërfaqen e madhe të detit.

Më pëlqeu ajo që po shikoja. E lashë ashtu dhe u ngjitëm sipër. Klara ishte kthyer nga puna. Nëna ime kishte shtruar drekën.

- Të thirrëm, por nuk dëgjoje. Prandaj dërguam çupën, por edhe ajo u harrua me ty.

Nuk kisha dëgjuar vërtet. Isha zhytur në thellësitë e detit të Vlorës. Në thellësitë e veshëve të Beethoven-it. I kisha bërtitur atij në vesh, me shpresën se do më dëgjonte.

“Eja Ludwig! Eja edhe ti me mua te deti i Vlorës. Eja të hidhesh edhe ti me kokë nga “Tregurëshi”, kur Ylli, Arbi, Ariani e Beni të të thonë: “Hidhu, hidhu, hidhu mos ki frikë.”

Pas dreke u riktheva përsëri në atelie. Bashkë me mua erdhi edhe Klara. Më tha se tani që fëmijët kishin filluar shkollën, vështirë ishte të vinte edhe ajo me mua në Angli. Të udhëtonim përsëri bashkë. T’u paraprinim së bashku përgatitjeve të ekspozitave. Si në Kajro, në Beograd e në Bukuresht. Nëna ime nuk i përballon dot të dy.

Ktheva kokën nga CD Player-i. Muzika mbaroi. E riktheva përsëri Simfoninë e Nëntë.

Klara tha se po i pëlqente piktura. Dëgjova hapa nëpër shkallë. Ishte nëna ime. U ul te karrigia. Qëndroi përballë saj dhe e shikonte. I ra në sy çelësi, brava, shenjat e tjera.

- Si çelësi i çekmexhesë së Melos, - tha ajo.

U binda. Nga thellësia e sepetes së kujtimeve të mia kisha nxjerrë jashtë dhe kisha pikturuar atë çelës të cilin e shihja plot gëzim kur Melo e harronte hapur sirtarin dhe filloja e shihja medaljet e tij. Fotografitë e tij. Sukseset e tij. Kujtimet e tij.

E ngrita në këmbë pikturën. Hapa një shishe birrë. E piva. Hapa tjetrën. E piva dhe atë.

Simfonisë së Nëntë po i vinte fundi. Ishte akti final i saj. Momenti kur orkestrës i bashkohet kori, për të cilën Beethoven kishte përzgjedhur poezinë “Ode e gëzimit” nga Friedrich Schiller dhe këndonte “Freude, schöner Götterfunken”.

Me shishen në njërën dorë dhe furçën në tjetrën, dëgjoja me sytë zhytur nëpër thellësitë e ngjyrave të rapsodisë blu që sapo kisha krijuar dhe notave të shurdhëta të Beethoven-it.

Shkova sipër. Mora aparatin fotografik dhe zbrita përsëri poshtë. E fotografova. Shkova te kompjuteri dhe fillova t’i shkruaj Francis Godwin-it.

“Rapsodia e blusë së jugut” 130x180cm. Acrylic on Canvas.

Kjo pikturë do shërbente si ftesë, si pllakat, e do vendosej shesheve të qytetit. Mureve të vendeve të reklamave. Si atyre me letër ashtu dhe atyre elektronike. Ekraneve të mëdha.

Dëshiroja ta ndriçoja e ta shkrija qiellin gri të Birmingham-it. Të gjithë Anglisë. T’ia thaja reumatizmin ishullit. T’ia vendosja diellin mbi kokë. T’u jepja anglezëve blunë time, të Vlorës, të detit të saj. Dëshiroja t’i bëja kureshtarë. Të më luteshin t’i merrja edhe ata me vete. Te deti i madh i fëmijërisë sime. Të hidheshin të gjithë me kokë nga shkëmbi i madh i “Tregurëshit”.

Së bashku me mua.

Me Beethoven-in.

E nisa fotografinë.